De kracht van serious games: Leer, verbind en ontwikkel door te spelen

Laatst sprak ik met een collega over een vraag uit haar project: hoe betrek je buurtbewoners effectief bij mobiliteitsplannen voor een woonwijk? In onze projecten voor publieke opdrachtgevers komen dit soort vragen regelmatig voor. Hoe verzamel je de juiste input, maak je weloverwogen keuzes en zorg je ervoor dat bewoners zich écht eigenaar voelen van de plannen?

Mijn collega zei het treffend: “We hebben iets nodig om bewoners niet alleen te informeren, maar ze actief te betrekken, zodat ze zelf de impact van hun keuzes kunnen ervaren.” Dit bracht ons op het idee om een serious game in te zetten. Maar hoe pak je zoiets aan en waar moet je op letten om het succesvol te maken? 

Wat zijn Serious games?

Serious games zijn spellen die zijn ontworpen met een ander doel dan puur vermaak. Ze worden bewust ingezet om vaardigheden te ontwikkelen, gedrag te beïnvloeden of kennis over te dragen – in een spelvorm die motiverend, interactief en impactvol is. Anders gezegd: het zijn leer- of veranderinstrumenten verpakt als spel.  Er bestaan verschillende soorten serious games: 

• Simulaties waarin spelers realistische scenario’s naspelen (bijv. crisismanagement) 
• Strategiegames waarin keuzes leiden tot verschillende uitkomsten (bijv. beleidsvorming) 
• Coöperatieve spellen die samenwerking, communicatie en teamdynamiek stimuleren

Wat al deze spellen gemeen hebben, is dat ze deelnemers laten leren door te doen. Door feedbackmechanismen leren spelers van hun keuzes en kunnen organisaties de effectiviteit van de game meten op basis van gedrag en prestaties.

Waarom serious games? 

Organisaties zoeken naar effectievere en mensgerichtere manieren om leren en ontwikkelen te stimuleren. Serious games bieden hierin een krachtig en aantrekkelijk alternatief voor traditionele leermethoden. De voordelen op een rij:

• Actief en ervaringsgericht leren: in plaats van passief kennis opnemen, maken deelnemers zelf keuzes en ervaren ze direct de gevolgen. Dit versterkt het leereffect en maakt het proces betekenisvoller en blijvender.
• Betere samenwerking en communicatie: spelers werken samen aan een gemeenschappelijk doel. Daarbij benutten ze elkaars sterke punten, verbeteren ze de onderlinge communicatie en groeit het begrip voor verschillende perspectieven.
• Inzicht in gedrag en besluitvorming: elke beslissing binnen de game levert waardevolle data op over gedrag en keuzes. Die inzichten helpen bij het verbeteren van interne processen of het aanscherpen van beleid.
• Flexibel inzetbaar en op maat te maken: of het nu gaat om teamontwikkeling, participatieprocessen of beleidsvraagstukken – serious games zijn aanpasbaar aan elke context en doelgroep.

3 voorbeelden van serious games 

Hoe ziet dat er in de praktijk uit? We laten het zien aan de hand van een paar spellen waar wij aan hebben gewerkt:  

Dike Dynamics – Duurzaam bouwen aan waterveiligheid 

Dike Dynamics is een spel waarin verschillende belanghebbenden – van omwonenden tot beleidsmakers en projectingenieurs – samenwerken aan het versterken van dijken. Het doel is om een dijk te bouwen die 150 jaar betrouwbaar blijft, met zo min mogelijk impact op het milieu. De winnaar is degene die de meeste milieupunten verzamelt, maar alleen als de dijk ook daadwerkelijk standhoudt

Dit spel biedt spelers de mogelijkheid om verschillende scenario’s te testen en te ontdekken hoe hun keuzes van invloed zijn op de uiteindelijke uitkomst. Het stimuleert samenwerking en zorgt voor gesprekken tussen diverse groepen. Door samen met experts uit de sector een realistische weergave van de dijk en waterveiligheid te creëren, kunnen deelnemers goed begrijpen wat er bij zulke projecten komt kijken.

Ameland-spel – Omgevingsmanagement in de praktijk 

Het Ameland-spel laat spelers op een interactieve manier ervaren hoe complex besluitvorming kan zijn bij ruimtelijke en infrastructurele projecten. Het spel is gebaseerd op de casus Ameland–vasteland, maar is gemakkelijk aan te passen voor andere opgaven, zoals energietransitie, gebiedsontwikkeling of mobiliteit. 

Wij hebben jongeren eerst hun ideale oplossing laten bouwen met ‘bouwsteenkaartjes’ die verschillende alternatieven verbeelden. Daarna kregen ze te maken met realistische beperkingen, zoals milieuregels of juridische kaders. Dit dwingt hen om opnieuw te onderhandelen en keuzes te maken. Zo leerde ze hoe waardevol participatie en samenwerking zijn in een dynamisch speelveld.

Ingenious – Innovatie door samenwerking 

Ingenious is een coöperatief bordspel dat teams helpt om op een interactieve manier te leren hoe ze succesvol kunnen samenwerken om innovatie te stimuleren. Innovatie is essentieel voor het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken, maar blijkt vaak lastiger dan verwacht. Ideeën komen te vroeg, te laat, of bereiken niet altijd de juiste mensen.

In dit spel werken teams aan herkenbare uitdagingen uit bijvoorbeeld de bouwsector. Ze ontwikkelen samen strategieën, maken gebruik van elkaars expertise en zoeken naar haalbare oplossingen, zonder hun energiepeil uit het oog te verliezen. Ingenious laat deelnemers op een speelse manier zien wat er nodig is om innovatie daadwerkelijk in beweging te krijgen.

Zelf aan de slag?

Heb je een complex vraagstuk waarin verschillende belangen samenkomen? Wil je medewerkers actief laten leren? Of zoek je manieren om participatie echt betekenisvol te maken? Dan is een serious game het overwegen waard. Of je nu werkt in overheid, onderwijs, zorg of bedrijfsleven – een goed ontworpen game kan het verschil maken tussen ‘praten over’ en ‘samen ervaren’. 

Nieuwsgierig wat het voor jouw organisatie kan doen? Of heb je een uitdaging waarbij spelvormen kunnen helpen? Laat het ons weten. We denken graag met je mee.